Fjölmiðlar: Siðareglur, traust og tiltrú
Málstofustjóri: Birgir Guðmundsson
Í þessari málstofu er hugmyndin að fjalla um fagmennsku í fjölmiðlum út frá ýmsum sjónarhornum. Meðal þess sem skoðað verður eru siðareglur, úrskurðir siðanefndar BÍ, og traust almennings og tiltekinna hópa á fjölmiðlum og fagmennsku þeirra. Þetta verður gert í að minnsta kosti þremur erindum.
Alþjóðlegar siðareglur: Nýjar áherslur í fagmennsku
Í sumar samþykkti Alþjóðasamband blaðamanna nýjar siðareglur sem leysa af hólmi eldri reglur sem verið hafa í gildi frá því árið 1954. Í þessum nýju reglum eru ýmis nýmæli sem koma eiga til móts við breyttan veruleika fjölmiðlafólks og í nýjum reglum endurspeglast nýjar áskoranir sem fjölmiðlafólk stendur frammi fyrir. Í erindinu eru þessar breytingar kortlagðar og dregið fram hvort og hvernig áherslubreytingarnar endurspegla þróun og breytingar sem hafa orðið á hefðbundnum gildum blaðamanna sem fagstéttar. Ný stafræn tækni, ekki síst samfélagsmiðlar, hafa bæði skipt upp almannarýminu sem hefðbundnir fjölmiðlar hafa talað inn í og gefið nýjum aðilum rödd, en það hefur aftur gert hlutverk blaðamanna óljósara og flækt skilgreininguna á því hvað blaðamennska er. Í nýjum alþjóðlegum siðareglum er kastljósinu m.a. beint að réttindum og skyldum blaðamanna og þannig komið til móts við þessa nýju stöðu. Í erindinu verða þessar breytingar ræddar í íslensku samhengi og bornar kerfisbundið saman við gildandi siðareglur Blaðamannafélags Íslands, og greiningarramma sem þróaður hefur verið af Birgi Guðmundssyni og Sigurði Kristinssyni um fagmennsku í blaðamennsku m.a. á Íslandi.
Viðmið úrskurða um góð og vinnubrögð blaða- og fréttamanna
Í erindinu lýsir höfundur helstu niðurstöðum greiningar sinnar á því hvað Verðlaunanefnd Blaðamannafélags Íslands hefur frá 1993 talið til mestrar fyrirmyndar í blaða- og fréttamennsku á Íslandi. Beitt er orðræðugreiningu og rýnt í tilnefningar til verðlauna og verðlaunaðar umfjallanir. Þetta er borið saman við fyrri niðurstöður höfundar um sérstöðu íslenskra siðareglna blaða- og fréttamanna að uppbyggingu og túlkun hvað alvarlegustu brotaúrskurði varðar (slæm vinnubrögð).
Niðurstöðurnar eru bornar saman við alþjóðlegar gæðaviðmiðanir í faginu sem ekki síst Howard Gardner og félagar hafa útlistað. Meginniðurstaða er að viðmiðanir um góð vinnubrögð hérlendis eru ekki frábrugðnar erlendum viðmiðunum.
Traust á íslenskum fréttamiðlum
Traust á fjölmiðlum og fréttaflutningi hefur verið mjög til umræðu undanfarin ár, ekki síst í ljósi tæknibreytinga sem gera nær öllum kleift að miðla efni og hafa gert skilin milli hefðbundinna fjölmiðla og annars konar miðlunar óskýrari en áður. Alþjóðlegar rannsóknir benda til þess að það sé mjög misjafnt eftir löndum hversu mikið traust almenningur hefur á fréttaflutningi og virðast Norðurlandabúar skera sig nokkuð úr og bera meira traust til sinna fjölmiðla en gengur og gerist. Í þessu erindi verður gerð grein fyrir helstu niðurstöðum rannsóknar sem gerð var meðal almennings á trausti og tiltrú á fréttaflutningi hefðbundinna fjölmiðla, sem og samfélagsmiðla. Rannsóknin er hluti af viðameiri athugun á fjölmiðla- og fréttanotkun Íslendinga sem lögð var fyrir netpanel Félagsvísindastofnunar sumarið 2017. Tekið var 2500 manna tilviljunarúrtak úr netpanelnum og svörunin var um 50%. Spurningalistinn var fenginn frá Reuters Digital News Survey, alþjóðlegri könnun á fréttanotkun á tímum stafrænnar tækni, sem er ein sú umfangsmesta og ítarlegasta sinnar tegundar í heiminum. Mikilvægt þótti að nýta alþjóðlega könnun til þess að geta borið niðurstöður hér á landi saman við önnur lönd. Úrvinnsla þess hluta sem varðar traust stendur yfir og verða fyrstu niðurstöður kynntar á Þjóðarspeglinum og þær ræddar í samhengi við nýlegar rannsóknir.